મુંબઈમાં 27 વર્ષીય મહિલાને હૃદયરોગનો હુમલો આવ્યો. તેણી પોલિસિસ્ટિક ઓવેરિયન સિન્ડ્રોમ (PCOS) થી પીડાતી હતી અને તેની સારવાર માટે ગર્ભનિરોધક ગોળીઓ લઈ રહી હતી. PCOS એક હોર્મોનલ ડિસઓર્ડર છે જે અનિયમિત માસિક સ્રાવ અને અંડાશયમાં સમસ્યાઓનું કારણ બને છે.
માહિતી અનુસાર, છોકરી 10 વર્ષથી PCOS થી પીડિત હતી અને લગભગ 7 વર્ષથી ગર્ભનિરોધક ગોળીઓ લઈ રહી હતી. હકીકતમાં, આટલા લાંબા સમય સુધી ગોળીઓ લેવી તેના માટે જોખમી સાબિત થઈ.
પાયલના જણાવ્યા મુજબ, તેણી લગભગ એક દાયકાથી PCOS સાથે સંઘર્ષ કરી રહી હતી અને તેના સ્ત્રીરોગચિકિત્સકે તેને સાત વર્ષ સુધી ગર્ભનિરોધક ગોળીઓ લેવાની સલાહ આપી હતી. એટલા માટે તે આ ગોળીઓ લેતી હતી. ડૉક્ટરે કહ્યું છે કે હૃદયરોગના હુમલાનું કારણ ગર્ભનિરોધક ગોળી હતી.
શું હતો આખો મામલો?
વ્યવસાયે સોફ્ટવેર એન્જિનિયર આ યુવતીએ 2 જૂને એસિડિટીની ફરિયાદ કરી હતી, જેના કારણે તેને મધ્યરાત્રિએ છાતીમાં તીવ્ર દુખાવો થયો હતો અને તેની હાલત વધુ ખરાબ થઈ ગઈ હતી. બાદમાં જ્યારે તે હોસ્પિટલ પહોંચી ત્યારે ડોક્ટરે કહ્યું કે તેને હાર્ટ એટેક આવ્યો છે.
મુંબઈની સૈફી હોસ્પિટલના કાર્ડિયોલોજિસ્ટ ડૉ. કૌશલ છત્રપતિએ ૩ જૂનની સવારે છોકરીમાં સ્ટેન્ટ ઇમ્પ્લાન્ટ કર્યું હતું. મીડિયા સાથે વાત કરતા તેમણે કહ્યું, ‘જ્યારે રાત્રે છોકરીને હોસ્પિટલમાં લાવવામાં આવી ત્યારે તેનો ECG રિપોર્ટ સાચો ન હતો અને તેમાંથી તેમને ખબર પડી કે છોકરીને હાર્ટ એટેક આવ્યો છે.’
‘છોકરીને હાર્ટ એટેક ગર્ભનિરોધક ગોળીઓને કારણે આવ્યો હતો જે તે છેલ્લા સાત વર્ષથી પોલિસિસ્ટિક અંડાશય સિન્ડ્રોમ માટે લઈ રહી હતી.’ આ ગોળીઓને કારણે તેમના લોહીમાં ગંઠાવાનું નિર્માણ થયું જેના કારણે તેમને હૃદયરોગનો હુમલો આવ્યો.
સંશોધન અને નિષ્ણાતો શું કહે છે?
‘ધ બીએમજે’ મેડિકલ જર્નલમાં પ્રકાશિત થયેલા ડેનિશ અભ્યાસ મુજબ, સૌથી વધુ ઉપયોગમાં લેવાતી હોર્મોનલ ગર્ભનિરોધક – એસ્ટ્રોજન-પ્રોજેસ્ટિન ગોળીનું સંયોજન – ઇસ્કેમિક સ્ટ્રોક અને હાર્ટ એટેકનું જોખમ બમણું કરી શકે છે.
સ્ત્રીરોગવિજ્ઞાની ડૉ. કિરણ કોએલ્હો કહે છે, ‘ગર્ભનિરોધક ગોળીઓને કારણે હાર્ટ એટેક કરતાં સ્ટ્રોક વધુ સામાન્ય છે. મેં 22 વર્ષ અને 28 વર્ષની PCOS ધરાવતી સ્ત્રીઓને સ્ટ્રોકથી પીડાતી જોઈ છે, પરંતુ સ્ત્રીઓને ઓવ્યુલેશન દબાવવા માટે ગોળીઓની જરૂર પડે છે જે તેમના અંડાશયમાં કોથળીઓની સંખ્યા ઘટાડે છે.
‘શહેરી મહિલાઓમાં તણાવનું સ્તર ખૂબ ઊંચું છે અને બાળપણમાં સ્થૂળતાનું પ્રમાણ ભૂતકાળ કરતાં વધુ વધ્યું છે.’ આ પરિબળો ભારતીય શહેરોમાં PCOS નું જોખમ વધારે છે, જ્યાં દર 5 માંથી 1 છોકરી તેનાથી પીડાય છે.
નાણાવટી હોસ્પિટલના કાર્ડિયોલોજિસ્ટ ડૉ. રાજીવ ભાગવત કહે છે, ‘બધા જાણે છે કે ગર્ભનિરોધક ગોળીઓ થ્રોમ્બોસિસ (લોહી ગંઠાઈ જવા) વધારી શકે છે, પરંતુ આ ગોળીઓ લખતા પહેલા ડૉક્ટરો માટે મહિલાના હૃદયના સ્વાસ્થ્યનો કૌટુંબિક ઇતિહાસ જાણવો પણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.’ આજના યુવાનોમાં હૃદય રોગનું એક મુખ્ય કારણ કૌટુંબિક ઇતિહાસ પણ છે.
ગર્ભનિરોધક દવાઓ સાથે સંકળાયેલા હૃદયરોગના હુમલાનું જોખમ 35 વર્ષથી વધુ ઉંમરની સ્ત્રીઓ, ધૂમ્રપાન કરનારાઓ અને હૃદય રોગ માટેના અન્ય જોખમી પરિબળો જેમ કે હાઈ બ્લડ પ્રેશર, ડાયાબિટીસ, હિમોગ્લોબિનનું ઊંચું સ્તર અને ખૂબ વધારે પ્લેટલેટ્સ ધરાવતા લોકોમાં વધારે હોય છે.
પીસીઓએસ સામે જન્મ નિયંત્રણ ગોળીઓ કેવી રીતે મદદ કરે છે?
હોર્મોનલ જન્મ નિયંત્રણ, જેમાં એસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટિન બંને હોય છે, તે સ્ત્રીના હોર્મોન્સને સંતુલિત કરવામાં મદદ કરી શકે છે, જે પોલિસિસ્ટિક અંડાશય સિન્ડ્રોમ (PCOS) ના ઘણા લક્ષણો ઘટાડે છે. PCOS ધરાવતી સ્ત્રીઓમાં હોર્મોનલ અસંતુલન હોય છે જેના કારણે ટેસ્ટોસ્ટેરોનનું સ્તર અસામાન્ય રીતે ઊંચું હોય છે. પીસીઓએસ વંધ્યત્વનું એક મુખ્ય કારણ છે.
2021 ના એક સંશોધન મુજબ, સંયુક્ત મૌખિક ગર્ભનિરોધક (COCs) એ PCOS માટે પ્રથમ લાઇન સારવાર છે. COCs એ જન્મ નિયંત્રણ ગોળીઓ છે જેમાં 2 હોર્મોન્સ હોય છે. આ હોર્મોન્સ સામાન્ય રીતે એસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોનનું કૃત્રિમ સ્વરૂપ હોય છે જેને પ્રોજેસ્ટિન કહેવાય છે. COCs અંડાશયને ઇંડા છોડતા પણ અટકાવે છે જે ગર્ભાવસ્થાને અટકાવે છે.
પોસ્ટ ઓફિસની યોજના: વાર્ષિક રૂ. 399 રોકાણ પર મળશે રૂ. 10 લાખ સુધીનો લાભ, જાણો કેવી રીતે?
COCs સ્ત્રીના એસ્ટ્રોજનના સ્તરને વધારીને અને તેના શરીરમાં ઉત્પન્ન થતા ટેસ્ટોસ્ટેરોનની માત્રા ઘટાડીને PCOS માં હોર્મોનલ અસંતુલનને નિયંત્રિત કરી શકે છે. 2021 ના એક અભ્યાસમાં જણાવાયું છે કે COCs માસિક ચક્રને નિયંત્રિત કરી શકે છે અને ઉચ્ચ ટેસ્ટોસ્ટેરોન સ્તરના કેટલાક અન્ય લક્ષણો જેમ કે વધુ પડતા વાળનો વિકાસ અને ખીલ ઘટાડી શકે છે. તેઓ એન્ડોમેટ્રાયલ કેન્સરનું જોખમ પણ ઘટાડી શકે છે.
ગર્ભનિરોધક ગોળીઓ હૃદયરોગના હુમલાનું જોખમ કેવી રીતે વધારે છે?
એસ્ટ્રોજન ધરાવતી મૌખિક ગર્ભનિરોધક ગોળીઓ લોહીના ગંઠાવાનું (થ્રોમ્બોસિસ) જોખમ વધારીને હૃદયરોગના હુમલાનું જોખમ વધારી શકે છે, જે ધમનીઓમાં અવરોધ પેદા કરી શકે છે જે હૃદયરોગના હુમલા તરફ દોરી શકે છે. તેઓ બ્લડ પ્રેશર પણ વધારે છે, જે હૃદય રોગનું મુખ્ય કારણ છે, અને તેઓ લોહીમાં કોલેસ્ટ્રોલનું સ્તર પણ વધારે છે.તે રેડવામાં આવે છે.
બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, મૌખિક એસ્ટ્રોજન ગોળીઓ LDL અથવા ઓછી ઘનતાવાળા લિપોપ્રોટીન (ખરાબ) કોલેસ્ટ્રોલને વધારી શકે છે અને HDL અથવા ઉચ્ચ ઘનતાવાળા લિપોપ્રોટીન (સારા) કોલેસ્ટ્રોલને ઘટાડી શકે છે, જેનાથી હૃદય રોગનું જોખમ વધુ વધે છે.
જો તમને PCOS માટે મૌખિક ગર્ભનિરોધક લેવાની સલાહ આપવામાં આવી હોય, તો કાર્ડિયોલોજિસ્ટની પણ મુલાકાત લો અને તમારા હૃદય સંબંધિત જોખમ પરિબળોની તપાસ કરાવો અને પછી જ તે લો.
અસ્વીકરણ:
આ લેખમાં આપવામાં આવેલી માહિતી માત્ર શૈક્ષણિક અને સામાન્ય માહિતીના હેતુ માટે છે. તે કોઈપણ પ્રકારની તબીબી સલાહ, નિદાન અથવા સારવારનો વિકલ્પ નથી. તમારી વ્યક્તિગત સ્વાસ્થ્ય સ્થિતિ અને જરૂરિયાતો અલગ-અલગ હોઈ શકે છે, તેથી કોઈપણ નિર્ણય લેતા પહેલા નિષ્ણાતની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.
