આ આધુનિક યુગમાં થાઈરોઈડની સમસ્યા ગંભીર સમસ્યા બની રહી છે. થાઇરોઇડ ગરદનના આગળના ભાગમાં અને વોકલ કોર્ડની બંને બાજુએ સ્થિત છે. તેનો આકાર બટરફ્લાય જેવો છે. થાઇરોઇડ એ ગળામાં જોવા મળતી ગ્રંથિ છે.
ગરદનમાં જોવા મળતી આ થાઈરોઈડ ગ્રંથિમાંથી થાઈરોઈડ હોર્મોન નીકળે છે. જ્યારે આ ગ્રંથિમાંથી નીકળતા થાઈરોક્સિન હોર્મોનનું સંતુલન ખોરવાઈ જાય છે ત્યારે શરીરમાં અનેક પ્રકારની બીમારીઓ થવા લાગે છે.
જ્યારે ગ્રંથિમાંથી નીકળતા થાઈરોક્સિન હોર્મોનનું પ્રમાણ ઘટી જાય છે, ત્યારે શરીરમાં મેટાબોલિઝમ વધવા લાગે છે, જેના કારણે આપણા શરીરની ઊર્જા ઝડપથી ખલાસ થઈ જાય છે.
તેનાથી વિપરિત, તેની માત્રામાં વધારો થવાથી, ચયાપચય ઘટે છે, જેના કારણે શરીર સુસ્ત અને થાકી જાય છે. શરીરના ઘણા ભાગો થાઇરોઇડ ગ્રંથિથી પ્રભાવિત થાય છે. થાઈરોઈડ કોઈપણ ઉંમરના લોકોને થઈ શકે છે. જ્યારે બાળકોને થાઈરોઈડની સમસ્યા હોય છે, ત્યારે તેમની ઊંચાઈ ઘટી જાય છે અને શરીર વિસ્તરવા લાગે છે.
મહિલાઓ પર તેની અસર કેટલીકવાર સામેથી જોવા મળે છે, સામાન્ય રીતે કહેવું પડે છે કે થાઇરોઇડની બીમારી જાણી શકાતી નથી પરંતુ હા, તે આપણને ખૂબ જ પરેશાન કરે છે અને આપણો દેખાવ પણ ખરાબ બનાવે છે.
તો હવે થાઈરોઈડની સમસ્યાથી ભાગવાની કે સહન કરવાની કોઈ જરૂર નથી, બસ અમારા દ્વારા સૂચવેલી સારવાર અપનાવો અને બને તેટલી વહેલી તકે થાઈરોઈડ નામની બીમારીમાંથી રાહત મેળવો.
આજકાલ પુરુષોની સાથે મહિલાઓમાં પણ થાઈરોઈડની સમસ્યા વધી રહી છે. થાઇરોઇડમાં, વજન અચાનક વધે છે અથવા અચાનક ઘટે છે. આ રોગ ઘણી સમસ્યાઓનું કારણ બને છે.
થાઈરોઈડને વધતું અટકાવવા માટે આયુર્વેદમાં ખૂબ જ સફળ પ્રયોગો વર્ણવવામાં આવ્યા છે. સારવારની મોટાભાગની વસ્તુઓ આપણા ગામમાં જ ઉપલબ્ધ છે, તો ચાલો જાણીએ બધા આયુર્વેદિક દ્વારા થાઇરોઇડથી છુટકારો મેળવવા માટેના સૌથી અસરકારક ઘરગથ્થુ ઉપાયો. ચાલો પહેલા જાણીએ થાઈરોઈડના પ્રકારો, લક્ષણો, કારણો અને નિવારણ.
થાઈરોઈડના કેટલા પ્રકાર છે?
થાઇરોઇડને લગતી સામાન્ય સમસ્યાઓ વિશે વાત કરીએ તો, પાંચ પ્રકારના થાઇરોઇડ ડિસઓર્ડર છે. આમાં હાઈપોથાઈરોઈડિઝમ, હાઈપરથાઈરોઈડિઝમ, આયોડીનની ઉણપની વિકૃતિઓ જેમ કે ગોઈટર, હાશિમોટોની થાઈરોઈડાઈટીસ અને થાઈરોઈડ કેન્સરનો સમાવેશ થાય છે.
થાઇરોઇડ ગ્રંથિ બે હોર્મોન્સ ઉત્પન્ન કરે છે – T3 (ટ્રાઇ-આયોડો થાઇરોક્સિન) અને T4 (થાઇરોક્સિન). આ હોર્મોન્સ શરીરનું તાપમાન, ચયાપચય અને હૃદયના ધબકારા નિયંત્રિત કરે છે.
પોસ્ટ ઓફિસની યોજના: વાર્ષિક રૂ. 399 રોકાણ પર મળશે રૂ. 10 લાખ સુધીનો લાભ, જાણો કેવી રીતે?
થાઇરોઇડ ગ્રંથિ મગજમાં હાજર કફોત્પાદક ગ્રંથિ દ્વારા નિયંત્રિત થાય છે. આ થાઇરોઇડ સ્ટિમ્યુલેટિંગ હોર્મોન (TSH) ને મુક્ત કરે છે. જ્યારે શરીરમાં આ હોર્મોન્સનું સંતુલન ખોરવાય છે ત્યારે વ્યક્તિ થાઈરોઈડનો શિકાર બને છે.
હાઇપોથાઇરોડિઝમમાં, થાઇરોઇડ હોર્મોનનો સ્ત્રાવ ઓછો થાય છે, જેના કારણે શરીરનું ચયાપચય બગડે છે (ધીમો પડી જાય છે). તેનાથી વિપરીત, હાઈપરથાઈરોઈડિઝમ ત્યારે થાય છે જ્યારે શરીરમાં થાઈરોઈડ હોર્મોનની વધુ માત્રા ઉત્પન્ન થાય છે, જેના કારણે ચયાપચય ઝડપી બને છે.
થાઇરોઇડના લક્ષણો
નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ: જ્યારે શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય છે, ત્યારે દવાઓ વિના નાના રોગોથી છુટકારો મેળવવો મુશ્કેલ બની જાય છે. થાઈરોઈડમાં રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડવા લાગે છે.
થાક લાગવોઃ આરામ કર્યા પછી પણ થાક લાગવો થાઈરોઈડનું લક્ષણ હોઈ શકે છે. આમાં, શરીરની ઉર્જા ઓછી થવા લાગે છે અને વ્યક્તિ કામ કરવામાં આળસુ બની જાય છે.
વાળ ખરવાઃ થાઈરોઈડને કારણે વાળ ખરવા લાગે છે અને ક્યારેક આઈબ્રો પરના વાળ પણ ખૂબ જ હળવા થઈ જાય છે.
કબજિયાતની સમસ્યાઃ આમાં ખોરાક સરળતાથી પચવામાં તકલીફ થાય છે. જેના કારણે પેટ સંબંધિત સમસ્યાઓ પણ થવા લાગે છે, કબજિયાત આ રોગમાં થતી સામાન્ય સમસ્યાઓમાંથી એક છે. જો તમે સતત કબજિયાત અનુભવતા હોવ તો ચોક્કસપણે તમારા થાઇરોઇડની તપાસ કરાવો.
ત્વચાની શુષ્કતાઃ થાઈરોઈડને કારણે ત્વચા શુષ્ક થવા લાગે છે. આ સમસ્યામાં ત્વચાના ઉપરના ભાગમાં કોષોને નુકસાન થવા લાગે છે.
હાથ-પગ ઠંડા રહે છેઃ આ સમસ્યામાં હાથ-પગ ઠંડા રહે છે. શરીરનું તાપમાન સામાન્ય હોય ત્યારે પણ હાથ-પગમાં શરદી અનુભવાય છે.
વજન વધવું કે ઘટવુંઃ શરીર કોઈ પણ રોગ પહેલા સંકેતો આપવા લાગે છે. આમાં વજન અચાનક વધવા કે ઘટવા લાગે છે.
થાઇરોઇડના કારણો
તણાવમાં રહેવું: થાઇરોઇડ વધવાનું પહેલું કારણ એ છે કે તમે વધુ પડતો તણાવ લેવો. આ સિવાય યાદશક્તિ નબળી પડવાનો પણ ખતરો રહે છે. તેથી, જો તમને થાઈરોઈડની સમસ્યા છે તો વધારે તણાવ ન લો.
ધૂમ્રપાનઃ માત્ર થાઈરોઈડ જ નહીં, ધૂમ્રપાન સ્વાસ્થ્ય માટે પણ હાનિકારક છે. તેથી તમારી આ ખરાબ આદતને આજે જ બદલી નાખો. બની શકે છે કે તમારી આ આદત થાઈરોઈડ અને બીમારીઓનું કારણ બની જાય.
સોયાનું સેવનઃ થાઈરોઈડની સમસ્યા હોય તો સોયાબીન અથવા અન્ય સોયા ઉત્પાદનોનું સેવન તમારા માટે હાનિકારક છે. આ વસ્તુઓ જે થાઇરોઇડ ગ્રંથિને વધારે છે તે તમારી સ્થિતિને વધુ ખરાબ કરી શકે છે.
તબીબી સલાહ પર ધ્યાન ન આપવુંઃ આ સમસ્યામાં વ્યક્તિએ પોતાના આહાર અને દિનચર્યાનું ખાસ ધ્યાન રાખવું પડે છે. ઘણા લોકો આ સમસ્યાને મામૂલી માને છે અને ડૉક્ટરની સલાહ પર પણ ધ્યાન આપતા નથી. પરંતુ તમારી આ ભૂલ તમને મોંઘી પડી શકે છે. તેથી, ડૉક્ટરની સલાહને સંપૂર્ણપણે અનુસરો.
કાર્બોહાઈડ્રેટનું સેવન ન કરવુંઃ ઘણા લોકો વજન વધવાના ડરથી કાર્બોહાઈડ્રેટ્સ ધરાવતી વસ્તુઓનું સેવન બંધ કરી દે છે, પરંતુ આ થાઈરોઈડ ગ્રંથિ માટે સારું નથી. થાઇરોઇડને નિયંત્રણમાં રાખવા માટે, તંદુરસ્ત પ્રકાશ લેવો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તેથી, તમારા આહારમાં કાર્બોહાઇડ્રેટ ધરાવતી વસ્તુઓનો સમાવેશ કરો.
ધાન્યના લોટમાં રહેલું નત્રિલ દ્રવ્ય યુક્ત ખાદ્યપદાર્થોનું સેવન: જો તમે ગ્લુટેન યુક્ત ખોરાકનું વધુ પડતું સેવન કરો છો તો તમને હાશિમોટો રોગ થઈ શકે છે, જે થાઈરોઈડને લગતો રોગ છે. તેથી, ઘઉંનો લોટ, પાસ્તા, બ્રેડ, બિસ્કીટ, સીઝનીંગ અને ઘણા પ્રકારના મસાલા, બાજરી, ચિકન, નૂડલ્સ, બર્ગર, પિઝા, સોયા સોસ વગેરે જેવા ગ્લુટેન ધરાવતા ખોરાકથી દૂર રહો.
શુગરને કંટ્રોલ ન કરવુંઃ શરીરમાં શુગરની માત્રાને નિયંત્રિત ન કરવાથી ઇન્સ્યુલિન ખરાબ થઈ જાય છે, જેનાથી થાઈરોઈડની સમસ્યા વધે છે. તેથી શુગરને કંટ્રોલમાં રાખો.
વધુ પડતો ખોરાક અને સપ્લીમેન્ટ્સ લેવાથી: કેલ્શિયમ, આયર્ન, પ્રોટીન અને સોયા સપ્લીમેન્ટ્સ વધુ માત્રામાં લેવાથી પણ શરીરમાં થાઈરોઈડ હોર્મોન્સનું સંતુલન બગડી શકે છે. તેથી, થાઇરોઇડ અનુસાર તમારા આહારને જાળવી રાખો.
વધુ પડતું મીઠું અને સી ફૂડનું સેવન: વધુ પડતું મીઠું અને સી ફૂડ ખાવાથી શરીરમાં આયોડીનની માત્રા વધી જાય છે, જેનાથી હાઈપોથાઈરોડિઝમ થઈ શકે છે. તેથી, મીઠું અને દરિયાઈ ખોરાકનું સેવન ઓછા પ્રમાણમાં કરો.
બિનજરૂરી દવાઓ લેવીઃ કેટલીક દવાઓ એવી છે જે થાઈરોઈડ ગ્રંથિને નુકસાન પહોંચાડે છે. તેથી, તે વધુ સારું રહેશે કે તમે કોઈપણ બિનજરૂરી દવા લેતા પહેલા તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લો.
થાઇરોઇડ માટે સૌથી અસરકારક દવા નિર્ગુંદી છે. થાઇરોઇડ ઘરગથ્થુ ઉપચાર નિર્ગુંદીના પાનનો 14 થી 28 મિલી રસ દિવસમાં 3 વખત પીવો અથવા નિર્ગુંદીના 21 પાન લઈને તેનો રસ કાઢીને તેના 3 સરખા ભાગ કરી દિવસમાં 3 વખત આ પ્રયોગ 21 દિવસ સુધી કરવાથી થાઈરોઈડથી રાહત મળે છે.
નિર્ગુંદીના મૂળને પીસીને તેનો રસ નાકમાં નાખવાથી પણ ફાયદો થાય છે. થાઇરોઇડને કારણે ગળામાં ગોઇટર બને ત્યારે પણ તે કામ કરે છે. લાલ ડુંગળી થાઈરોઈડ માટે ફાયદાકારક છે. થાઇરોઇડમાં ડુંગળી રાત્રે સૂતા પહેલા એક મધ્યમ કદની લાલ ડુંગળી લો અને તેને બે ભાગમાં કાપી લો.
આ કાપેલા ભાગોને ગળામાં થાઈરોઈડ ગ્રંથિની આસપાસ ઘસો. આ રીતે આખી રાત રહેવા દો. દરરોજ તેનો સતત ઉપયોગ કરવાથી આરામ મળશે. ડુંગળી માત્ર ખાવાનો સ્વાદ જ નથી વધારતી પણ સ્વાસ્થ્ય માટે પણ ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. એન્ટિ-બેક્ટેરિયલ અને એન્ટિ-ફંગલ ઉપરાંત, તેમાં ઘણા અન્ય આવશ્યક તત્વો પણ છે.
થાઈરોઈડમાં શું ખાવું અને શું ન ખાવું તે ફાયદાકારક છે.
(1) હાઈપોથાઈરોઈડ હાઈપોથાઈરોઈડઃ આમાં થાઈરોઈડ ગ્રંથિ સક્રિય નથી હોતી, જેના કારણે T3, T4 હોર્મોન્સ શરીરમાં જરૂરિયાત મુજબ પહોંચી શકતા નથી. જેના કારણે શરીરનું વજન અચાનક વધી જાય છે. સુસ્તી અનુભવવાનું શરૂ કરો.
શરીરની રોગો સામે લડવાની ક્ષમતા ઓછી થાય છે. અનિયમિત પીરિયડ્સ, કબજિયાત, ચહેરા અને આંખો પર સોજો આવવાની ફરિયાદો થાય છે. આ રોગ 30 થી 60 વર્ષની વયની સ્ત્રીઓમાં વધુ જોવા મળે છે.
આપણે શું ખાવું જોઈએ?
આયોડીન મીઠું, આયોડીનથી ભરપૂર વસ્તુઓ, સી ફૂડ, માછલી, ચિકન, ઈંડા, ટોન્ડ મિલ્ક અને તેની બનાવટો જેમ કે દહીં, પનીર, ટામેટા, મશરૂમ, કેળા, નારંગી વગેરે, વિટામિન્સ, મિનરલ્સ, આયર્ન સપ્લીમેન્ટ્સ ડોક્ટરની સલાહ મુજબ.
શું ન ખાવું?
સોયાબીન અને સોયા ઉત્પાદનો, લાલ માંસ, પેકેજ્ડ ફૂડ, કેક, પેસ્ટ્રી, શક્કરીયા, પિઅર, સ્ટ્રોબેરી, મગફળી, બાજરી વગેરે, કોબીજ, કોબી, બ્રોકોલી, સલગમ વગેરે જેવા ઉચ્ચ ક્રીમ સાથેના ઉત્પાદનો.
(2) હાઇપરથાઇરોઇડ હાઈપરથાઈરોઈડઃ આમાં થાઈરોઈડ ગ્રંથિ વધુ પડતી સક્રિય થઈ જાય છે. T3, T4 હોર્મોન્સ જરૂરિયાત કરતાં વધુ માત્રામાં મુક્ત થાય છે અને લોહીમાં ઓગળવા લાગે છે. આ સ્થિતિમાં શરીરની શક્તિ અચાનક ઓછી થઈ જાય છે.
સ્નાયુઓ નબળા પડી જાય છે. વ્યક્તિને વધુ ભૂખ લાગે છે, યોગ્ય રીતે ઊંઘ આવતી નથી અને તે ચીડિયા થઈ જાય છે. પીરિયડ્સમાં અનિયમિતતા, વધુ પડતા રક્તસ્રાવની સમસ્યા અને કસુવાવડનો પણ ખતરો રહે છે.
આપણે શું ખાવું જોઈએ?
લીલા શાકભાજી, આખા અનાજ, બ્રાઉન બ્રેડ, ઓલિવ તેલ, લીંબુ, હર્બલ અને ગ્રીન ટી, અખરોટ, બેરી, સ્ટ્રોબેરી, ગાજર, લીલા મરી, મધ.
શું ન ખાવું?
લોટમાંથી બનેલી વસ્તુઓ જેમ કે પાસ્તા, મેગી, સફેદ બ્રેડ, સોફ્ટ ડ્રિંક્સ, આલ્કોહોલ, કેફીન, રેડ મીટ, મીઠાઈઓ, ચોકલેટ જેવી અતિશય મીઠી વસ્તુઓ.
અસ્વીકરણ:
આ લેખમાં આપવામાં આવેલી માહિતી માત્ર શૈક્ષણિક અને સામાન્ય માહિતીના હેતુ માટે છે. તે કોઈપણ પ્રકારની તબીબી સલાહ, નિદાન અથવા સારવારનો વિકલ્પ નથી. તમારી વ્યક્તિગત સ્વાસ્થ્ય સ્થિતિ અને જરૂરિયાતો અલગ-અલગ હોઈ શકે છે, તેથી કોઈપણ નિર્ણય લેતા પહેલા નિષ્ણાતની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.
