2005માં હિન્દુ ઉત્તરાધિકાર કાયદામાં એક મહત્વપૂર્ણ સુધારો કરવામાં આવ્યો. જે મુજબ પુત્રીઓને પિતાની મિલકતમાં પુત્રો જેટલો સમાન અધિકાર આપવામાં આવ્યો. પહેલાં દીકરીઓ ફક્ત ત્યારે જ મિલકતનો વારસો મેળવી શકતી હતી. જો તે તેમના પિતાના વસિયતનામામાં નામ હોય અથવા જો તેઓ તેમના પિતાના મૃત્યુ પછી વારસદાર બને.
દીકરીનો અધિકાર ક્યારે લાગુ પડે છે?
જો પિતા હિન્દુ અવિભાજિત પરિવાર (Hindu Undivided Family – HUF) મિલકતના સહ-માલિક હોય તો પુત્રીને પણ તેમાં સમાન અધિકાર મળશે.
આ અધિકાર જન્મથી જ લાગુ પડે છે, પછી ભલે તે પુત્રી પરિણીત હોય કે અપરિણીત. જો પિતાનું મૃત્યુ 9 સપ્ટેમ્બર 2005 પછી થયું હોય તો પુત્રીના હકો સંપૂર્ણપણે માન્ય રહેશે.
શું પરિણીત દીકરીને પણ અધિકાર મળે છે?
હા લગ્ન પછી પણ દીકરીને તેના પિતાની મિલકતમાં હિસ્સો મળે છે. પહેલા એવું માનવામાં આવતું હતું કે લગ્ન પછી પુત્રી તેના પતિના પરિવારની સભ્ય બને છે પરંતુ 2005ના સુધારા પછી આ માન્યતા બદલાઈ ગઈ અને તેને પૂર્વજોની મિલકતમાં પણ સંપૂર્ણ અધિકાર આપવામાં આવ્યો.
દીકરીને કઈ મિલકત પર અધિકાર છે?
સહ-માલિકીની પૂર્વજોની મિલકત: જો મિલકત કૌટુંબિક મિલકત હોય અને પિતા સહ-માલિક હોય તો પુત્રીનો પણ તેના પર અધિકાર રહેશે.
સ્વ-ઉપાર્જિત મિલકત: જો પિતા પાસે પોતાની કમાણીમાંથી મેળવેલી મિલકત હોય અને તેમણે વસિયતનામામાં ભાગ ન લીધો હોય તો પુત્રીને પણ તેમાં હિસ્સો મળશે.
જમીન, મકાન, બેંક બેલેન્સ: જો પિતા પાસે સ્થાવર મિલકત (જેમ કે ઘર, ખેતર) અથવા જંગમ મિલકત (બેંક બેલેન્સ, રોકાણો) હોય તો પુત્રીને તેમાં પણ કાનૂની અધિકાર મળશે.
શું કોઈ દીકરીને મિલકતથી વંચિત રાખી શકે છે?
જો પિતાએ વિલ બનાવ્યું હોય અને તેમાં પુત્રીને કોઈ હિસ્સો ન આપ્યો હોય તો તે ફક્ત પિતાની સ્વ-અર્જિત મિલકતનો દાવો કરી શકતી નથી. પરંતુ જો કોઈ પૈતૃક મિલકત હોય તો પુત્રીને તેનો અધિકાર મળશે પછી ભલે તેનું નામ વસિયતમાં ઉલ્લેખિત હોય કે ન હોય. જો પરિવારના અન્ય સભ્યો દીકરીને તેના હક આપવાનો ઇનકાર કરે છે તો તે કોર્ટમાં તેના પર દાવો કરી શકે છે.
પોસ્ટ ઓફિસની યોજના: વાર્ષિક રૂ. 399 રોકાણ પર મળશે રૂ. 10 લાખ સુધીનો લાભ, જાણો કેવી રીતે?
શું મુસ્લિમ અને ખ્રિસ્તી દીકરીઓને પણ આ અધિકાર છે?
મુસ્લિમ વારસા કાયદો અલગ છે, અને તેમાં પુત્રીને પિતાની મિલકતમાં હિસ્સો મળે છે, પરંતુ તે પુત્ર કરતા અડધો છે. ખ્રિસ્તી અને પારસી કાયદા અનુસાર પુત્રી અને પુત્રને પિતાની મિલકતમાં સમાન અધિકાર છે.
જો પિતાનું મૃત્યુ પહેલા થયું હોય, તો શું દીકરીને હક્ક મળશે?
જો પિતાનું મૃત્યુ 9 સપ્ટેમ્બર 2005 પહેલા થયું હોય તો પુત્રીને સંયુક્ત પરિવારની પૈતૃક મિલકતમાં કાનૂની અધિકાર મળશે નહીં. પરંતુ જો પિતાનું મૃત્યુ 2005 પછી થાય તો પુત્રીને મિલકતમાં સમાન હિસ્સો મળશે.
નિષ્કર્ષ: હિન્દુ ઉત્તરાધિકાર કાયદા હેઠળ પુત્રીઓને તેમના પિતાની મિલકતમાં પુત્રો જેટલો સમાન અધિકાર છે. જો કોઈ દીકરીને તેના હક આપવાનો ઇનકાર કરે છે, તો તે કોર્ટમાં જઈ શકે છે અને તેના હકની માંગણી કરી શકે છે.
