હરસિંગરના વૃક્ષો બહુ મોટા નથી. તેમાં ગોળ બીજ હોય છે. તેના ફૂલો ખૂબ નાજુક અને ખૂબ સુગંધિત હોય છે. ઝાડને હલાવીને તેઓ નીચે પડી જાય છે. જ્યારે પવનની સાથે દૂરથી આ ફૂલોની સુગંધ આવે છે, ત્યારે મન ખૂબ પ્રસન્ન અને પ્રસન્ન થઈ જાય છે.
તેને સંસ્કૃતમાં પારિજાત, બંગાળીમાં શિયુલી કહે છે, તે ઝાડ પર નાના સફેદ ફૂલો ઉગે છે, અને ફૂલની દાંડી કેસરી રંગની હોય છે, અને તે ખૂબ જ સુગંધિત સુગંધ ધરાવે છે, ફૂલો રાત્રે ખીલે છે અને સવારે જમીન પર પડે છે. હરસિંહર ઠંડુ અને શુષ્ક છે. પરંતુ કેટલાક ગરમ છે.
પારિજાત વૃક્ષનો ઊંડો અભ્યાસ કરનાર રૂરકીના કુંવર હરિ સિંહના જણાવ્યા અનુસાર, પારિજાત વૃક્ષની પ્રજાતિ ભારતમાં જોવા મળતી નથી, તેમ છતાં ભારતનું એકમાત્ર પારિજાત વૃક્ષ ઉત્તર પ્રદેશના બારાબંકી જિલ્લા હેઠળના રામનગર વિસ્તારના બોરોલિયા ગામમાં આજે પણ છે.
લગભગ 50 ફૂટનું થડ ધરાવતા અને 45 ફૂટ ઊંચાઈ ધરાવતા આ વૃક્ષની મોટાભાગની ડાળીઓ જમીન તરફ વળે છે અને પૃથ્વીને સ્પર્શતાની સાથે જ સુકાઈ જાય છે. વર્ષમાં માત્ર જૂન મહિનામાં માત્ર એક જ વાર સફેદ અને પીળા ફૂલોથી શોભતું આ વૃક્ષ સુગંધ ફેલાવે છે એટલું જ નહીં જોવામાં પણ સુંદર છે.
ઉંમરની દૃષ્ટિએ એક હજારથી પાંચ હજાર વર્ષ સુધી જીવતા આ વૃક્ષને વનસ્પતિશાસ્ત્રીઓ એડેસોનિયા વર્ગનું માને છે, જેમાંથી સમગ્ર વિશ્વમાં માત્ર પાંચ જ પ્રજાતિઓ જોવા મળે છે. આમાંથી એક છે ‘દેજાહત’. પારિજાત વૃક્ષ આ દિજાહત પ્રજાતિનું છે.
પારિજાત અથવા હરસિંગરના 15 ચમત્કારિક ફાયદા:
સંધિવાઃ પારિજાતના ઝાડના પાંચ પાન તોડીને તેને પથ્થરમાં પીસીને તેની ચટણી બનાવી લો, પછી તેને એક ગ્લાસ પાણીમાં ગરમ કરો જ્યાં સુધી પાણી અડધુ ન થઈ જાય ત્યાં સુધી તેને ઠંડુ કરીને પીવો, તો વીસ-વીસ વર્ષનો આર્થરાઈટિસનો દુખાવો મટે છે.
ઘૂંટણની મુલાયમતા: જો ઘૂંટણ મુલાયમ થઈ ગયા હોય અને સાંધાના દુખાવામાં કોઈ પણ પ્રકારની દવાથી રાહત ન મળતી હોય તો આવા લોકોએ હરસિંગર (પારિજાત)ના ઝાડના 10-12 પાનને એક પથ્થર પર પીસીને એક ગ્લાસ પાણીમાં ઉકાળવા જોઈએ – જ્યારે ચોથા ભાગનું પાણી બાકી રહી જાય ત્યારે તેને ઠંડુ કરીને ગાળ્યા વગર પીવાથી આટલા 9 દિવસમાં સંપૂર્ણ આરામ થઈ જશે. જો કંઈક ખૂટતું હોય તો એક મહિનાનો ગેપ આપો અને ચોક્કસ લાભ મેળવવા માટે 90 દિવસ સુધી તે જ ક્રમનું પુનરાવર્તન કરો.
સાયટીકા: હરસિંગર અથવા પારિજાતના પાનને ધીમી આંચ પર ઉકાળીને ઉકાળો બનાવો. સાયટીકાના દર્દીને તેનું સેવન કરવાથી ફાયદો થાય છે. તે ભરાયેલી રક્તવાહિનીઓ ખોલે છે, તેથી જ તે સાયટિકામાં અસરકારક છે.
વાળ ખરવા કે ટાલ પડવીઃ હરસિંગરના બીજને પાણીમાં પીસીને ટાલની જગ્યા પર લગાવવાથી માથા પર નવા વાળ ઉગવા લાગે છે. મૂળમાંથી નવા વાળ ઉગવા લાગે છે.
ચિકનગુનિયા તાવ, ડેન્ગ્યુ તાવ, એન્સેફાલીટીસ, મગજનો મેલેરિયા: તેના પાનને પીસીને ગરમ પાણીમાં નાખીને પીવાથી તાવ મટે છે અને જે તાવ કોઈ દવાથી મટે છે તે આનાથી મટે છે; જેમ કે ચિકનગુનિયા તાવ, ડેન્ગ્યુ તાવ, એન્સેફાલીટીસ, મગજ મેલેરિયા, આ બધા મટાડવામાં આવે છે. હરસિંગરના 7-8 પાનનો રસ, આદુનો રસ અને મધ ભેળવીને સવાર-સાંજ પીવાથી જૂનો મેલેરિયાનો તાવ મટે છે.
પાઈલ્સઃ પારિજાત એ પાઈલ્સનો ઈલાજ છે. જો તેના એક બીજનું રોજ સેવન કરવામાં આવે તો પાઈલ્સ મટી જાય છે. પારિજાતના બીજની પેસ્ટ બનાવીને ગુદા પર લગાવવાથી પાઈલ્સનાં દર્દીઓને આરામ મળે છે.
પોસ્ટ ઓફિસની યોજના: વાર્ષિક રૂ. 399 રોકાણ પર મળશે રૂ. 10 લાખ સુધીનો લાભ, જાણો કેવી રીતે?
લીવર : 7-8 હરસિંગરના પાનનો રસ આદુનો રસ અને મધ સાથે સવાર-સાંજ પીવાથી યકૃત અને બરોળની વૃદ્ધિ મટે છે.
હ્રદયરોગઃ તેના ફૂલ પણ હૃદય માટે સારી દવા માનવામાં આવે છે. પારિજાતના ફૂલ દેખાય ત્યારે વર્ષમાં એકવાર આ ફૂલો કે ફૂલોનો રસ પીવામાં આવે તો હૃદયરોગથી બચી શકાય છે.
દાદ: હરસિંગરના પાનને પીસીને તેનો લેપ કરવાથી દાદ મટે છે. દાદ માટે આ એક ખૂબ જ ચમત્કારિક દવા છે.
સૂકી ઉધરસઃ એટલું જ નહીં, પારિજાતના પાનને પીસીને મધમાં ભેળવીને ખાવાથી સૂકી ઉધરસ મટે છે.
ચામડીના રોગોમાંઃ આ જ રીતે પારિજાતના પાનને પીસીને ત્વચા પર લગાવવાથી ત્વચા સંબંધિત રોગો મટે છે. પારિજાતના પાનમાંથી બનાવેલ હર્બલ તેલનો ઉપયોગ ચામડીના રોગોમાં પણ વ્યાપકપણે થાય છે.
શ્વસન સંબંધી રોગ અથવા અસ્થમા: સોપારીના પાનમાં 1 થી 2 રત્તી હરસિંગરની છાલનું ચૂર્ણ નાખી દિવસમાં 3-4 વખત સેવન કરવાથી કફની ચીકણીપણું મટે છે અને શ્વાસ સંબંધી રોગ (અસ્થમા)માં ફાયદો થાય છે.
જૂનો તાવઃ જો મહિલાઓ પારિજાતની ડાળીનું પાંચ કાળા મરી સાથે સેવન કરે તો તેમને સ્ત્રીરોગ સંબંધી રોગોમાં રાહત મળે છે. પારિજાતના બીજ વાળ માટે શરબતનું કામ કરે છે, તેના પાનનો રસ જૂનો તાવ મટાડે છે.
ખંજવાળ: હરસિંગરના પાન અને નચકીના લોટને પીસીને લેપ કરવાથી અથવા સોનાગેરુને દહીંમાં ઘસીને આપવાથી અથવા હરસિંગરના પાનને દૂધમાં પીસીને લેપ કરવાથી ફાયદો થાય છે.
કૃપા કરીને સલાહ આપો:
હરસિંગર ઉધરસમાં હાનિકારક છે. કુટકીનો ઉપયોગ હરસિંગરના દોષોને દૂર કરવા માટે થાય છે.
અસ્વીકરણ:
આ લેખમાં આપવામાં આવેલી માહિતી માત્ર શૈક્ષણિક અને સામાન્ય માહિતીના હેતુ માટે છે. તે કોઈપણ પ્રકારની તબીબી સલાહ, નિદાન અથવા સારવારનો વિકલ્પ નથી. તમારી વ્યક્તિગત સ્વાસ્થ્ય સ્થિતિ અને જરૂરિયાતો અલગ-અલગ હોઈ શકે છે, તેથી કોઈપણ નિર્ણય લેતા પહેલા નિષ્ણાતની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.
