ચિકિત્સા વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં એક મોટી સિદ્ધિ મેળવતા ચીનના વૈજ્ઞાનિકોએ સ્ટ્રોક અને હાર્ટ એટેક જેવા જીવલેણ રોગોને રોકવા માટે સંભવિત રસી વિકસાવવાનો દાવો કર્યો છે.
આ રસી એથરોસ્ક્લેરોસિસ એટલે કે ધમનીઓમાં ફેટી પ્લેકની રચનાને રોકવામાં અસરકારક હોઈ શકે છે, જે લોહીના ગંઠાવા, સ્ટ્રોક અને હાર્ટ એટેક જેવી પરિસ્થિતિઓ માટે જવાબદાર છે.
એથરોસ્ક્લેરોસિસ શું છે?
એથરોસ્ક્લેરોસિસ એ એવી સ્થિતિ છે જેમાં ચરબી, કોલેસ્ટ્રોલ અને અન્ય પદાર્થોના સંચયને કારણે શરીરની ધમનીઓમાં તકતી બને છે. આ તકતી ધીમે ધીમે ધમનીઓને સાંકડી કરે છે, રક્ત પ્રવાહને મર્યાદિત કરે છે. જેના કારણે વ્યક્તિને સ્ટ્રોક, એન્યુરિઝમ અને હાર્ટ એટેક જેવી ગંભીર સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે.
ડોકટરોના મતે, તે એક બળતરા રોગ છે, જેને શરીરની જન્મજાત અને અનુકૂલનશીલ રોગપ્રતિકારક શક્તિ નિયંત્રણ કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. અત્યાર સુધી, આ સ્થિતિનું નિદાન સ્કેનિંગ દ્વારા કરવામાં આવતું હતું અને એન્જીયોપ્લાસ્ટી જેવી જટિલ સર્જિકલ પ્રક્રિયાઓનો ઉપયોગ કરીને સારવાર કરવામાં આવતી હતી, જેમાં અવરોધિત ધમનીઓને સ્ટેન્ટ દ્વારા ફરીથી ખોલવામાં આવે છે. પરંતુ ચીનની નવી રસી આ ગંભીર બીમારીને રોકવા માટે બિન-આક્રમક વિકલ્પ તરીકે ઉભરી આવી છે.
વૈશ્વિક સ્તરે હૃદયરોગની ગંભીર સ્થિતિ
હૃદયરોગ આજે વિશ્વભરમાં મૃત્યુનું સૌથી મોટું કારણ બની ગયું છે. અમેરિકન હાર્ટ એસોસિએશન અનુસાર, દર 34 સેકન્ડે એક વ્યક્તિ હૃદય રોગને કારણે પોતાનો જીવ ગુમાવે છે.
આવી સ્થિતિમાં, જો હાર્ટ એટેક અને સ્ટ્રોક જેવી જીવલેણ પરિસ્થિતિઓને રોકવા માટે અસરકારક રસી વિકસાવવામાં આવે તો તે તબીબી ક્ષેત્રે એક ક્રાંતિકારી પગલું હશે અને લાખો લોકોના જીવન બચાવી શકાશે.
રસી કેવી રીતે કામ કરે છે?
ચીનની નાનજિંગ યુનિવર્સિટી ઓફ સાયન્સ એન્ડ ટેક્નોલોજીના વૈજ્ઞાનિકો દ્વારા વિકસિત આ રસી નેચર કોમ્યુનિકેશન જર્નલમાં પ્રકાશિત થયેલા અભ્યાસનો એક ભાગ છે. એવું નોંધવામાં આવ્યું છે કે આ રસી ઉંદરમાં એથેરોસ્ક્લેરોસિસના વિકાસને ઘટાડવામાં સક્ષમ છે.
વૈજ્ઞાનિકોએ કહ્યું કે આ વેક્સીનમાં ખાસ ડિઝાઇન કરેલા નેનોપાર્ટિકલ્સનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. આમાં, ‘p210’ નામનું એન્ટિજેન નાના આયર્ન ઓક્સાઇડ નેનોપાર્ટિકલ્સ પર પેસ્ટ કરવામાં આવે છે.
આ p210 પ્રોટીન એથરોસ્ક્લેરોસિસ સામે રોગપ્રતિકારક પ્રતિક્રિયાઓને સક્રિય કરવામાં મદદરૂપ હોવાનું અગાઉના અભ્યાસોમાં જોવા મળ્યું છે. આ સાથે, રસીમાં એક સહાયક પણ ઉમેરવામાં આવ્યું છે, જે રોગપ્રતિકારક પ્રતિક્રિયાને વધુ અસરકારક બનાવવામાં મદદ કરે છે.
આ દ્વિ-પરિમાણીય (2D) નેનો રસીની ડિઝાઇન ઉંદરની રોગપ્રતિકારક શક્તિના ‘ડેન્ડ્રીટિક કોષો’ને સક્રિય કરે છે, જે રોગપ્રતિકારક પ્રતિભાવની પ્રથમ લાઇન છે. આ પ્રક્રિયા આખરે p210 સામે એન્ટિબોડીઝનું ઉત્પાદન શરૂ કરે છે, જે ધમનીઓમાં તકતીની રચનાને અટકાવે છે.
પરિણામો અને ભાવિ યોજનાઓ
અભ્યાસ મુજબ, ઉંદરોને ઉચ્ચ કોલેસ્ટ્રોલ ખોરાક પર રાખવા છતાં આ રસી ધમનીઓમાં પ્લેકના સંચયને રોકવામાં ઘણી હદ સુધી સફળ રહી હતી. વૈજ્ઞાનિકોએ આ ટેકનોલોજીને “પ્રોફીલેક્ટીક સારવાર માટે સંભવિત ઉમેદવાર” તરીકે વર્ણવી છે. જો કે આ રસી માત્ર ઉંદરો પર જ સફળ રહી છે, પરંતુ આશા છે કે ભવિષ્યમાં તે મનુષ્યો પર પણ અસરકારક સાબિત થશે.
પોસ્ટ ઓફિસની યોજના: વાર્ષિક રૂ. 399 રોકાણ પર મળશે રૂ. 10 લાખ સુધીનો લાભ, જાણો કેવી રીતે?
વૈજ્ઞાનિકો કહે છે કે આગળનું પગલું એ અભ્યાસ કરવાનું હશે કે રસી કેટલા સમય સુધી ઉંદરને એથેરોસ્ક્લેરોસિસથી બચાવે છે અને તેની લાંબા ગાળાની અસરો શું હોઈ શકે છે.
હજુ સુધી સામાન્ય લોકો માટે ઉપલબ્ધ નથી
હાલમાં, આ રસી સામાન્ય લોકો સુધી પહોંચવામાં સમય લેશે કારણ કે તેના માટે મોટા પાયે માનવ પરીક્ષણો અને અન્ય પરીક્ષણોની જરૂર છે. તેના સલામતી ધોરણોને પ્રમાણિત કર્યા વિના, તેને બજારમાં લોન્ચ કરવું શક્ય બનશે નહીં. પરંતુ આ દિશામાં કરવામાં આવેલ આ પ્રયાસ આવનારા વર્ષોમાં હૃદયરોગની સારવાર અને નિવારણની પદ્ધતિઓમાં ક્રાંતિકારી પરિવર્તન લાવી શકે છે.
ચીન દ્વારા વિકસિત આ સંભવિત રસી માત્ર તબીબી વિજ્ઞાનમાં જ નવી દિશા નથી ખોલતી પરંતુ વિશ્વભરના લાખો લોકોને હૃદયની બીમારીઓથી રક્ષણ આપવાની આશા પણ આપે છે.
સ્ટ્રોક અને હાર્ટ એટેક જેવી સ્થિતિઓ, જેની સારવાર માટે અત્યાર સુધી માત્ર ખર્ચાળ અને જટિલ સર્જીકલ વિકલ્પો હતા, હવે રસી વડે અટકાવી શકાય છે – આ પોતે તબીબી ક્ષેત્રે એક ઐતિહાસિક સિદ્ધિ હોઈ શકે છે.
જો આવનારા વર્ષોમાં આ રસી માનવીઓ પર એટલી જ અસરકારક સાબિત થશે જેટલી તે પ્રી-ક્લિનિકલ ટ્રાયલ્સમાં રહી છે, તો તેને સમગ્ર વિશ્વમાં હૃદયના સ્વાસ્થ્યના ક્ષેત્રમાં સૌથી મોટી શોધ માનવામાં આવશે.
અસ્વીકરણ:
આ લેખમાં આપવામાં આવેલી માહિતી માત્ર શૈક્ષણિક અને સામાન્ય માહિતીના હેતુ માટે છે. તે કોઈપણ પ્રકારની તબીબી સલાહ, નિદાન અથવા સારવારનો વિકલ્પ નથી. તમારી વ્યક્તિગત સ્વાસ્થ્ય સ્થિતિ અને જરૂરિયાતો અલગ-અલગ હોઈ શકે છે, તેથી કોઈપણ નિર્ણય લેતા પહેલા નિષ્ણાતની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.
