શું તમારી સાથે એવું પણ બને છે કે તમે ગાઢ નિંદ્રામાં હોવ અને અચાનક તમારા પગમાં તીવ્ર ખેંચાણને કારણે તમારી ઊંઘમાં વિક્ષેપ આવે? આ સમસ્યા ફક્ત તમારી સાથે જ નહીં, પરંતુ વિશ્વભરના લગભગ 60 ટકા પુખ્ત વયના લોકો સાથે થાય છે.
તબીબી ભાષામાં તેને ‘ચાર્લી હોર્સ’ પણ કહેવામાં આવે છે. આવું ત્યારે થાય છે જ્યારે પગના એક અથવા વધુ સ્નાયુઓ અચાનક જકડાઈ જાય છે, જેના કારણે ભારે દુખાવો થાય છે અને ક્યારેક દુખાવો એટલો તીવ્ર હોય છે કે તમારા માટે પગને ખસેડવો મુશ્કેલ બની જાય છે.
મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં, આ ખેંચાણ 10 મિનિટથી ઓછા સમયમાં જાતે જ દૂર થઈ જાય છે, પરંતુ દુખાવો એટલો ગંભીર હોઈ શકે છે કે તે બીજા દિવસ સુધી ટકી શકે છે. આ સમસ્યામાં, ગેસ્ટ્રોકનેમિયસ સ્નાયુ મોટાભાગે પ્રભાવિત થાય છે, જે પગની પાછળના ભાગમાં પગની ઘૂંટીથી ઘૂંટણ સુધી વિસ્તરે છે.
પગમાં ખેંચાણના મુખ્ય કારણો
જો કે પગમાં ખેંચાણ પાછળનું ચોક્કસ કારણ હજુ સુધી જાણી શકાયું નથી, નિષ્ણાતો કેટલાક સંભવિત કારણો તરફ ધ્યાન દોરે છે:
નિર્જલીકરણ
શરીરમાં પાણીની ઉણપ એટલે કે ડીહાઈડ્રેશન પગમાં ખેંચાણનું મુખ્ય કારણ છે. જ્યારે શરીરમાં પાણીની ઉણપ હોય છે, ત્યારે સ્નાયુઓને યોગ્ય રીતે કામ કરવા માટે જરૂરી પાણી મળતું નથી. પરિણામે, સ્નાયુઓ યોગ્ય રીતે કામ કરતા નથી અને ખેંચાણ થાય છે.
ઇલેક્ટ્રોલાઇટ અસંતુલન
શરીરમાં પોટેશિયમ, મેગ્નેશિયમ, કેલ્શિયમ અને સોડિયમ જેવા ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સનું અસંતુલન પણ પગમાં ખેંચાણનું કારણ બની શકે છે. આ ઈલેક્ટ્રોલાઈટ્સ સામાન્ય સ્નાયુ કાર્ય માટે જરૂરી છે, અને તેની ઉણપ સ્નાયુ ખેંચાણનું કારણ બની શકે છે.
સ્નાયુ થાક
રોજબરોજની પ્રવૃત્તિઓથી સ્નાયુઓનો થાક, તાણ અથવા અતિશય તાણ પણ પગમાં ખેંચાણનું કારણ બની શકે છે. ખાસ કરીને, એવી પ્રવૃત્તિઓ કે જેમાં પગની વારંવાર હલનચલન શામેલ હોય, જેમ કે દોડવું અથવા સાયકલ ચલાવવી, સ્નાયુમાં તાણ પેદા કરી શકે છે.
દવાઓની અસર
કેટલીક દવાઓ, જેમ કે હાઈ બ્લડ પ્રેશર, મૂત્રવર્ધક પદાર્થ અને સ્ટેટિનની સારવાર માટે લેવામાં આવતી દવાઓ પણ પગમાં ખેંચાણ પેદા કરી શકે છે. આ દવાઓ શરીરમાં ઇલેક્ટ્રોલાઇટ અસંતુલનનું કારણ બની શકે છે, જે પગમાં ખેંચાણનું કારણ બની શકે છે.
પોસ્ટ ઓફિસની યોજના: વાર્ષિક રૂ. 399 રોકાણ પર મળશે રૂ. 10 લાખ સુધીનો લાભ, જાણો કેવી રીતે?
સૂવાની સ્થિતિ
તમારી ઊંઘની સ્થિતિ પણ પગમાં ખેંચાણ પેદા કરી શકે છે. જો તમે તમારા પગ અને અંગૂઠાને બાકીના શરીરથી અલગ કરીને સૂઈ જાઓ છો, તો તે સ્નાયુઓમાં તણાવ પેદા કરી શકે છે, જે ખેંચાણ તરફ દોરી શકે છે.
પગના ખેંચાણથી તાત્કાલિક રાહત મેળવવાના ઉપાયો
પગના ખેંચાણમાંથી તાત્કાલિક રાહત મેળવવા માટે કેટલાક અસરકારક ઉપાયો છે:
માલિશ
તમારા હાથથી ખેંચાયેલા સ્નાયુઓને હળવા હાથે મસાજ કરો. આ સ્નાયુઓને આરામ આપશે અને પગની ખેંચાણ ઓછી કરશે. માલિશ કરતી વખતે, અસરગ્રસ્ત વિસ્તાર પર હળવા હાથે ઘસીને દબાણ કરો.
સ્ટ્રેચિંગ
અસરગ્રસ્ત સ્નાયુને ધીમે ધીમે ખેંચો. ઉદાહરણ તરીકે, જો તમારા વાછરડામાં ખેંચાણ છે, તો તમારા પગને સીધો કરો અને તેને આગળ અને પાછળ વાળો. આનાથી સ્નાયુઓમાં તણાવ ઓછો થશે અને ખેંચાણથી રાહત મળશે.
ગરમીથી પકવવું
પગમાં ખેંચાણને કારણે થતી પીડાને ઘટાડવા માટે, અસરગ્રસ્ત વિસ્તારમાં ગરમ ટુવાલ, ગરમ પાણીની બોટલ અથવા હીટિંગ પેડ લગાવો. ગરમી રક્ત પરિભ્રમણ વધારે છે અને સ્નાયુઓને આરામ આપે છે. જો તમે ઈચ્છો તો ગરમ પાણીથી પણ સ્નાન કરી શકો છો.
કોલ્ડ કોમ્પ્રેસ
કેટલાક લોકોને ગરમીને બદલે ઠંડકથી રાહત મળે છે. તમે થોડા બરફના ટુકડાને ટુવાલમાં લપેટી શકો છો અને તેને અસરગ્રસ્ત વિસ્તાર પર મૂકી શકો છો. શરદી સોજો ઘટાડે છે અને દુખાવામાં રાહત આપે છે.
હાઇડ્રેશન
ઝડપી રાહત માટે પાણી અથવા ઇલેક્ટ્રોલાઇટથી ભરપૂર પીણાં પીવો. આનાથી શરીરમાં પાણી અને આવશ્યક ખનિજોની ઉણપની ભરપાઈ થશે, જે ખેંચાણનું કારણ બની શકે છે.
પગના ખેંચાણથી બચવાના ઉપાયો
પગમાં ખેંચાણની સમસ્યાને ટાળવા માટે કેટલાક અસરકારક પગલાં છે:
નિયમિત હાઇડ્રેશન
દિવસભર પૂરતા પ્રમાણમાં પાણી પીવો. વધુ પાણી પીવાની જરૂર છે, ખાસ કરીને ઉનાળામાં અથવા કસરત દરમિયાન અને પછી. પાણી ઉપરાંત, નારિયેળ પાણી, છાશ અને ફળોના રસ જેવા કુદરતી પીણાં પણ શરીરને હાઇડ્રેટ રાખવામાં મદદ કરે છે.
સંતુલિત આહાર
પોટેશિયમ, કેલ્શિયમ અને મેગ્નેશિયમ જેવા મિનરલ્સથી ભરપૂર ખોરાક લો. કેળા, નારંગી, બટાકા, દહીં, દૂધ, લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી, બદામ અને બીજ આ ખનિજોના સારા સ્ત્રોત છે. ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સનું સંતુલન જાળવવા માટે સંતુલિત આહાર જરૂરી છે.
નિયમિત કસરત
નિયમિતપણે હળવી કસરત અને સ્ટ્રેચિંગ કરો. સૂતા પહેલા તમારા પગને ખેંચવા ખાસ કરીને ફાયદાકારક હોઈ શકે છે. આનાથી સ્નાયુઓ લચીલા બને છે અને ખેંચાણની શક્યતાઓ ઓછી થાય છે.
યોગ્ય ઊંઘની સ્થિતિ
સૂતી વખતે તમારા પગની સ્થિતિનું ધ્યાન રાખો. પગને સીધા રાખો અને બેડશીટ ઢીલી રાખો જેથી પગ આરામદાયક રહે. કેટલાક લોકોને પગ નીચે ઓશીકું રાખવાથી પણ રાહત મળે છે.
દવા સમીક્ષા
જો તમે નિયમિતપણે કોઈપણ દવા લેતા હોવ અને પગમાં ખેંચાણની સમસ્યા હોય, તો તેના વિશે તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરો. કેટલીક દવાઓ ખેંચાણનું કારણ બની શકે છે, અને ડૉક્ટર તમારી દવા બદલી શકે છે.
ડૉક્ટરનો સંપર્ક ક્યારે કરવો?
જો કે મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં પગની ખેંચાણ ગંભીર હોતી નથી અને ઘરગથ્થુ ઉપચારોથી તેને ઠીક કરી શકાય છે, અમુક સંજોગોમાં ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી બની શકે છે:
- જો ખેંચાણ વારંવાર થાય અને ઘરગથ્થુ ઉપચારથી રાહત ન મળે
- જો ખેંચાણની સાથે સોજો, લાલાશ અથવા ત્વચામાં ફેરફાર થાય છે
- જો ખેંચાણની સાથે નબળાઈ અથવા નિષ્ક્રિયતા આવે છે
- જો ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન ખેંચાણ આવે
અસ્વીકરણ:
આ લેખમાં આપવામાં આવેલી માહિતી માત્ર શૈક્ષણિક અને સામાન્ય માહિતીના હેતુ માટે છે. તે કોઈપણ પ્રકારની તબીબી સલાહ, નિદાન અથવા સારવારનો વિકલ્પ નથી. તમારી વ્યક્તિગત સ્વાસ્થ્ય સ્થિતિ અને જરૂરિયાતો અલગ-અલગ હોઈ શકે છે, તેથી કોઈપણ નિર્ણય લેતા પહેલા નિષ્ણાતની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.
