શહેરથી લઈને ગામડાઓ સુધી હોળીના રંગોમાં રંગાઈ જાય છે. રંગો, અબીર અને પિચકારીની ઘણી ધૂમધામ છે. બધે રંગ છે. હોળીના રંગોથી તમે રંગીન થઈ જશો એટલું જ નહીં, ક્યારેક તમારા ખિસ્સામાં રહેલી નોટો પણ રંગીન થઈ જાય છે.
હોળીના ધમધમાટમાં નોટો સંભાળવી ખૂબ મુશ્કેલ બની જાય છે. ખિસ્સામાં રાખેલી નોટો રંગબેરંગી બની જાય છે. નોટ રંગીન નથી અને ક્યારેક લોકોના ચહેરાનો રંગ ઊડી જાય છે. ઘણી વખત દુકાનદારો આ નોટો સ્વીકારવાની ના પાડી દે છે. તેઓ બહાનું કાઢે છે કે ભાઈ કલર પહેર્યો છે, બીજી નોટ આપો.
રંગીન નોટો માટેના નિયમો શું છે?
હોળી પૂરી થાય છે, પણ રંગબેરંગી નોટોનો ઉપયોગ કરવાના તમારા પ્રયત્નો ચાલુ રહે છે. દુકાન, પેટ્રોલ પંપ, દરેક જગ્યાએ તમે તે નોટનો ઉપયોગ કરવાનો પ્રયાસ કરો. તમને અહીં અને ત્યાં બધે રંગીન નોટો જોવા મળશે, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે નોટોને સ્વચ્છ અને સુઘડ રાખવાની જવાબદારી તમારી છે. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના નિયમો મુજબ નોટોને સ્વચ્છ રાખવાની જવાબદારી તમારી છે.
રંગીન નોટો કામ કરશે?
હોળી દરમિયાન ઘણી વખત એવું બને છે કે તમારા ખિસ્સામાં રહેલી નોટો પણ રંગીન થઈ જાય છે અથવા ફાટી જાય છે. આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે તમે આ નોટો કોઈ દુકાનદારને આપો છો, તો તે ઘણીવાર તેને લેવાની ના પાડી દે છે, પરંતુ તમને જણાવી દઈએ કે ભારતીય રિઝર્વ બેંકના નિયમો અનુસાર, દુકાનદારો આ કરી શકતા નથી. તેઓ આ નોટો લેવાની ના પાડી શકે નહીં.
આરબીઆઈના નિયમો અનુસાર, નોટો રંગીન હોવા છતાં, જો તેની સુરક્ષા સુવિધાઓને અસર થતી નથી, તો બેંક તેને સ્વીકારવાનો ઇનકાર કરી શકશે નહીં. જો તમારી નોટ રંગીન છે, તો તમે તેને સૂકવી શકો છો અને તેને બજારમાં પરત કરી શકો છો.
જો કે, તમારે એ પણ જાણવું જોઈએ કે જાણીજોઈને નોટોને બગાડવી અથવા તેની સાથે છેડછાડ કરવી ખોટું છે. આ માટે ભારતીય રિઝર્વ બેંકે વર્ષ 1988માં ‘ક્લીન નોટ પોલિસી’ લાગુ કરી હતી. આરબીઆઈ એક્ટ 1934ની કલમ 27 મુજબ કોઈ પણ વ્યક્તિ નોટોને કોઈપણ રીતે નષ્ટ કે ચેડા કરી શકે નહીં. નોટોને સ્વચ્છ રાખવાની જવાબદારી લોકોની છે.
જો નોટ રંગીન થઈ જાય તો શું કરવું?
જો તમારી નોટ રંગીન થઈ જાય કે ફાટી જાય તો તમારે ચિંતા કરવાની જરૂર નથી. તમે કોઈપણ બેંકમાં જઈને આ નોટો બદલી શકો છો. આરબીઆઈના નિયમો અનુસાર દેશની તમામ બેંકોમાં જૂની ફાટેલી, વાંકી નોટો અને રંગીન નોટો બદલી શકાય છે. આ માટે બેંક તમારી પાસેથી કોઈ ફી વસૂલશે નહીં. નોટ બદલવા માટે તે બેંકમાં તમારું ખાતું હોવું જરૂરી નથી.
નોટો બદલવા પર તમને કેટલું પાછું મળશે?
હવે એ પણ જાણી લો કે બેંકમાં કોઈ પણ ફાટેલી નોટ એક્સચેન્જ કરવાથી તમને કેટલા પૈસા પાછા મળશે. તમને જણાવી દઈએ કે બેંકમાં તેને એક્સચેન્જ કર્યા પછી બેંક તે નોટની કન્ડિશન મુજબ તમને પૈસા પરત કરે છે. જો 2000 રૂપિયાની નોટની સાઈઝ 88 ચોરસ સેન્ટિમીટર (સે.મી.) હોય તો તમને પૂરા પૈસા મળશે, પરંતુ જો તે 44 ચોરસ સેન્ટિમીટર છે તો તમને અડધા પૈસા જ મળશે.
એવી જ રીતે, 200 રૂપિયાની ફાટેલી નોટમાં, જો તમે 78 ચોરસ સેમી ચૂકવો છો, તો તમને સંપૂર્ણ રકમ મળશે, જ્યારે, જો તમે 39 ચોરસ સેમી આપો છો, તો તમને અડધા પૈસા જ મળશે. તમને જણાવી દઈએ કે ભારતીય રિઝર્વ બેંકના નિયમો અનુસાર દરેક બેંકે જૂની, ફાટેલી કે વાંકી નોટો સ્વીકારવી પડશે જો કે તે નકલી ન હોય.
