ભારતમાં વરિષ્ઠ નાગરિકોની વસ્તી ઝડપથી વધી રહી છે, અને સરકાર તેમના ગૌરવપૂર્ણ અને સુરક્ષિત જીવનને સુનિશ્ચિત કરવા માટે દર વર્ષે નવી યોજનાઓ અને સુવિધાઓ લાવી રહી છે.
જેમ જેમ ઉંમર વધે છે તેમ તેમ નાણાકીય સ્થિરતા, આરોગ્ય સંભાળ અને સામાજિક સુરક્ષા માટે વરિષ્ઠ નાગરિકોની જરૂરિયાતો વધે છે.
ફુગાવા અને બદલાતી જીવનશૈલીના આ યુગમાં, કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો વરિષ્ઠ નાગરિકો માટે ઘણી રાહત યોજનાઓ લઈને આવી છે, જેમાં પેન્શન, આરોગ્ય વીમો, કર મુક્તિ, મુસાફરી છૂટછાટો અને ડિજિટલ સુવિધાઓનો સમાવેશ થાય છે.
આ લેખ તમને 2025 માં વરિષ્ઠ નાગરિકો માટે શરૂ કરાયેલી મુખ્ય યોજનાઓ અને તેના લાભો વિશે વિગતવાર જણાવશે, જેથી તમે અથવા તમારા પરિવારના વડીલો તેનો સંપૂર્ણ લાભ લઈ શકો.
વરિષ્ઠ નાગરિક બચત યોજના
વરિષ્ઠ નાગરિક બચત યોજના (SCSS) ભારત સરકારની એક યોજના છે, જે વરિષ્ઠ નાગરિકોને નાણાકીય સુરક્ષા પૂરી પાડે છે. આ યોજના 8.2% ના આકર્ષક વ્યાજ દર સાથે 5 વર્ષનો લોક-ઇન સમયગાળો આપે છે, જેને જરૂર પડ્યે 3 વર્ષ માટે પણ લંબાવી શકાય છે. ઓછામાં ઓછા 1,000 રૂપિયાથી શરૂ કરીને, મહત્તમ 30 લાખ રૂપિયાનું રોકાણ કરી શકાય છે.
આ યોજનાની ખાસિયત એ છે કે તેની સરકાર દ્વારા ગેરંટી આપવામાં આવે છે, જેનો અર્થ છે કે તમારા પૈસા સંપૂર્ણપણે સુરક્ષિત છે. ઉપરાંત, વ્યાજ સીધા તમારા બેંક ખાતામાં ત્રિમાસિક ધોરણે જમા થાય છે, જે વરિષ્ઠ નાગરિકો માટે નિયમિત આવકનો વિશ્વસનીય સ્ત્રોત બની જાય છે.
કલમ 80C હેઠળ કર મુક્તિનો લાભ પણ તેને વધુ આકર્ષક બનાવે છે. ભલે તમે નિવૃત્તિ પછી નાણાકીય સ્થિરતા ઇચ્છતા હોવ અથવા સુરક્ષિત રોકાણ શોધી રહ્યા હોવ, SCSS એક ઉત્તમ વિકલ્પ છે.
આયુષ્માન ભારત યોજના
વૃદ્ધો માટે આરોગ્યની ચિંતાઓ સૌથી મોટા પડકારોમાંથી એક છે. આયુષ્માન ભારત યોજના (PMJAY) આ દિશામાં એક ક્રાંતિકારી પગલું છે.
આ યોજના વરિષ્ઠ નાગરિકોને દર વર્ષે પ્રતિ પરિવાર 5 લાખ રૂપિયા સુધીનો મફત આરોગ્ય વીમો પૂરો પાડે છે. આ હેઠળ, સરકારી અને ખાનગી હોસ્પિટલોમાં મફત સારવાર, ઓપરેશન, દવાઓ અને નિદાન સેવાઓ ઉપલબ્ધ છે.
આ યોજના ખાસ કરીને ગરીબી રેખા હેઠળના પરિવારો (BPL) માટે વરદાન સાબિત થઈ છે. ગોલ્ડન કાર્ડ મેળવીને તમે કેશલેસ સારવારની સુવિધા મેળવી શકો છો.
મોટી બીમારી હોય કે નિયમિત આરોગ્ય તપાસ, PMJAY વરિષ્ઠ નાગરિકોને નાણાકીય બોજમાંથી મુક્તિ આપે છે. તમારા નજીકના CSC સેન્ટર અથવા સરકારી હોસ્પિટલની મુલાકાત લઈને આ યોજનાનો લાભ લો.
કર રાહત
2025 ના બજેટમાં, વરિષ્ઠ નાગરિકો માટે ઘણી કર રાહતોની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. 60 થી 79 વર્ષની વયના વરિષ્ઠ નાગરિકો માટે 3 લાખ રૂપિયા સુધીની આવક અને 80 વર્ષથી વધુ ઉંમરના વરિષ્ઠ નાગરિકો માટે 5 લાખ રૂપિયા સુધીની આવક કરમુક્ત છે.
આ ઉપરાંત, આરોગ્ય વીમા પ્રીમિયમ (કલમ 80D) પર 50,000 રૂપિયા સુધીની છૂટ આપવામાં આવે છે અને ગંભીર રોગોની સારવાર પર 1 લાખ રૂપિયા (કલમ 80DDB) સુધીની વધારાની છૂટ આપવામાં આવે છે.
વ્યાજ આવક પર TDS ની મર્યાદા પણ 1 લાખ રૂપિયા કરવામાં આવી છે. કેટલીક યોજનાઓ હેઠળ, 12 લાખ રૂપિયા સુધીની આવક સંપૂર્ણપણે કરમુક્ત છે. આ રાહતો વરિષ્ઠ નાગરિકોને તેમના બચત અને નિવૃત્તિ ભંડોળનું વધુ સારી રીતે સંચાલન કરવામાં મદદ કરે છે.
ડિજિટલ સુવિધાઓ અને પેન્શન
આજનો યુગ ડિજિટલ છે, અને સરકારે વરિષ્ઠ નાગરિકો માટે ઘણી પ્રક્રિયાઓ ઓનલાઈન અને સરળ બનાવી છે. હવે ‘જીવન પ્રમાણ’ પોર્ટલ દ્વારા ઘરેથી ડિજિટલ જીવન પ્રમાણપત્ર સબમિટ કરી શકાય છે, જેથી પેન્શન મેળવવા માટે બેંકો કે સરકારી કચેરીઓમાં જવાની જરૂર ન પડે.
ડાયરેક્ટ બેનિફિટ ટ્રાન્સફર (DBT) દ્વારા પેન્શન સીધા બેંક ખાતામાં આવે છે. રાજ્ય સરકારો અનુસાર પેન્શનની રકમ અલગ અલગ હોઈ શકે છે, પરંતુ ઘણા રાજ્યોમાં ઓછામાં ઓછી માસિક રૂ. 10,000 પેન્શન આપવામાં આવી રહ્યું છે.
જો પેન્શન અથવા અન્ય સરકારી યોજનાઓમાં કોઈ સમસ્યા હોય, તો ઓનલાઈન ફરિયાદ પોર્ટલ દ્વારા તાત્કાલિક ઉકેલ શોધી શકાય છે.
મુસાફરી અને અન્ય સુવિધાઓ
વરિષ્ઠ નાગરિકોને રેલ્વે અને બસ મુસાફરી પર 40-50% સુધી ડિસ્કાઉન્ટ આપવામાં આવે છે, જ્યારે કેટલીક એરલાઇન્સ પણ ખાસ ડિસ્કાઉન્ટ આપે છે.
પોસ્ટ ઓફિસની યોજના: વાર્ષિક રૂ. 399 રોકાણ પર મળશે રૂ. 10 લાખ સુધીનો લાભ, જાણો કેવી રીતે?
બેંકોમાં ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટ (FD) પર સામાન્ય દરો કરતાં 0.5% વધારાનું વ્યાજ મળે છે. કેટલાક રાજ્યોમાં, મફત દવાઓ અને આરોગ્ય તપાસ સુવિધાઓ ઘરે પહોંચાડવામાં આવે છે.
મિલકતના વિવાદોમાં કાનૂની સહાય અને રક્ષણ માટે મફત કાનૂની સેવા પણ ઉપલબ્ધ છે. આ ઉપરાંત, કેટલાક રાજ્યો મિલકત કરમાં મુક્તિ અથવા સંપૂર્ણ માફી આપે છે. સરકાર દ્વારા સંચાલિત વૃદ્ધાશ્રમ અને ડે-કેર સેન્ટરો પણ વરિષ્ઠ નાગરિકોને સામાજિક અને ભાવનાત્મક સહાય પૂરી પાડે છે.
કેવી રીતે અરજી કરવી?
આ યોજનાઓનો લાભ લેવા માટે, તમે ઓનલાઈન અથવા ઓફલાઈન અરજી કરી શકો છો. નજીકની બેંક, પોસ્ટ ઓફિસ અથવા CSC સેન્ટરની મુલાકાત લો અને ફોર્મ ભરો. જરૂરી દસ્તાવેજોમાં આધાર કાર્ડ, ઉંમર પ્રમાણપત્ર, બેંક પાસબુક, પાસપોર્ટ સાઇઝ ફોટો અને સરનામાનો પુરાવો શામેલ છે.
કેટલીક યોજનાઓમાં આવક મર્યાદા અથવા BPL કાર્ડની જરૂર પડી શકે છે. ઓનલાઈન પોર્ટલ પર ડિજિટલ વેરિફિકેશન અને ટ્રેકિંગ સુવિધાઓ પણ ઉપલબ્ધ છે, જે પ્રક્રિયાને વધુ સરળ બનાવે છે.
