સરકારે નાની બચત યોજનાઓના વ્યાજ દરોમાં કોઈ ફેરફાર ન કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આમાં સુકન્યા સમૃદ્ધિ યોજના, જાહેર ભવિષ્ય નિધિ (PPF), રાષ્ટ્રીય બચત પ્રમાણપત્ર (NSC) અને વરિષ્ઠ નાગરિક બચત યોજના (SCSS) જેવી યોજનાઓનો સમાવેશ થાય છે.
નવા દરો નાણાકીય વર્ષ 2025-26 ના જુલાઈ અને સપ્ટેમ્બર ક્વાર્ટર માટે લાગુ થશે. સરકારે આ નિર્ણય લીધો છે કારણ કે ઘણા લોકો તેમની ભવિષ્યની બચત માટે આ યોજનાઓ પર આધાર રાખે છે. ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ રેપો રેટમાં 1% ઘટાડો કર્યો છે. આ પછી પણ સરકારે આ પગલું ભર્યું છે.
નાની બચત યોજનાઓના વ્યાજ દરો શ્યામલા ગોપીનાથ સમિતિની ભલામણો અનુસાર નક્કી કરવામાં આવે છે. પરંતુ, સરકાર આ ભલામણોથી પણ ભટકી શકે છે. છેલ્લે વ્યાજ દરોમાં ફેરફાર જાન્યુઆરી અને માર્ચ 2024 ની વચ્ચે કરવામાં આવ્યો હતો.
સરકારે નાની બચત યોજનાઓના વ્યાજ દરો યથાવત રાખ્યા છે. આ જાહેરાત 30 જૂને કરવામાં આવી હતી. આ નાણાકીય વર્ષ 2025-26 ના બીજા ક્વાર્ટર માટે છે. આનો અર્થ એ થયો કે જુલાઈથી સપ્ટેમ્બર 2025 સુધી, વ્યાજ દરો પહેલા જેવા જ રહેશે.
નાણા મંત્રાલયના આર્થિક બાબતોના વિભાગે એક પરિપત્ર બહાર પાડ્યો છે. પરિપત્રમાં જણાવાયું છે કે 1 જુલાઈ, 2025 થી નાની બચત યોજનાઓ પરના વ્યાજ દરો નીચે મુજબ રહેશે:
- જાહેર ભવિષ્ય નિધિ (PPF) – 7.10%
- રાષ્ટ્રીય બચત પ્રમાણપત્ર (NSC) – 7.7%
- વરિષ્ઠ નાગરિક બચત યોજના (SCSS) – 8.2%
- સુકન્યા સમૃદ્ધિ યોજના (SSY) – 8.20%
પરિપત્રમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે, ‘નાણાકીય વર્ષ 2025-26 ના બીજા ત્રિમાસિક ગાળા માટે વિવિધ નાની બચત યોજનાઓ પરના વ્યાજ દરો, જે 1 જુલાઈ, 2025 થી શરૂ થઈને 30 સપ્ટેમ્બર, 2025 ના રોજ પૂરા થાય છે, તે નાણાકીય વર્ષ 2025-26 (1 એપ્રિલ, 2025 થી 30 જૂન, 2025) ના પ્રથમ ત્રિમાસિક ગાળા માટે સૂચિત દરોથી યથાવત રહેશે.’ આનો અર્થ એ થયો કે વ્યાજ દર પહેલા જેવા જ રહેશે.
નાની બચત યોજનાઓને પોસ્ટ ઓફિસ યોજનાઓ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. પોસ્ટ ઓફિસ યોજનાઓના વ્યાજ દર 1 જુલાઈ, 2025 થી 30 સપ્ટેમ્બર, 2025 વચ્ચે નીચે મુજબ રહેશે:
- બચત થાપણ – 4%
- 1 વર્ષની મુદત જમા – 6.9%
- 2 વર્ષની મુદત જમા – 7%
- 3 વર્ષની મુદત જમા – 7.1%
- 5 વર્ષની મુદત જમા – 7.5%
- 5 વર્ષની પુનરાવર્તિત થાપણ – 6.7%
- વરિષ્ઠ નાગરિક બચત યોજના – 8.2%
- માસિક આવક ખાતા યોજના – 7.4%
- રાષ્ટ્રીય બચત પ્રમાણપત્ર – 7.7%
- જાહેર ભવિષ્ય નિધિ યોજના – 7.1%
- કિસાન વિકાસ પત્ર – 7.5%
- સુકન્યા સમૃદ્ધિ ખાતું – 8.2%
સરકારે નાની બચત યોજનાઓના વ્યાજ દરમાં ઘટાડો કેમ ન કર્યો?
સરકારે નાની બચત યોજનાઓના વ્યાજ દરમાં ઘટાડો કર્યો નથી. જ્યારે RBI એ રેપો રેટમાં 1% ઘટાડો કર્યો છે. આ એટલા માટે કરવામાં આવ્યું છે કારણ કે ઘણા લોકો તેમની ભવિષ્યની બચત માટે આ યોજનાઓ પર આધાર રાખે છે.
બેંકોએ પહેલાથી જ ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટ પર વ્યાજ દર ઘટાડી દીધા છે. જો સરકારે આ યોજનાઓ પર વ્યાજ દર ઘટાડ્યા હોત, તો તેની અસર લોકોની કમાણી પર પડી હોત.
RBI એ અનેક રાઉન્ડમાં રેપો રેટમાં કુલ 1% ઘટાડો કર્યો છે. ફેબ્રુઆરીમાં તેમાં 0.25%, એપ્રિલમાં 0.25% અને જૂનમાં 0.50% ઘટાડો કરવામાં આવ્યો હતો.
આ 1% રેપો રેટ ઘટાડાથી બોન્ડ યીલ્ડમાં ઘટાડો થયો છે. 1 જાન્યુઆરી, 2025 ના રોજ 10-વર્ષનો G-Sec યીલ્ડ 6.779% હતો. 25 જૂન, 2025 ના રોજ, તે ઘટીને 6.283% થઈ ગયો છે. આ 0.496% નો તફાવત છે. રેપો રેટમાં ઘટાડો અને બોન્ડ યીલ્ડમાં ઘટાડો સૂચવે છે કે નાની બચત યોજનાઓ પરના વ્યાજ દર પણ ઘટી શકે છે.
પોસ્ટ ઓફિસ યોજનાઓ માટે વ્યાજ દર કેવી રીતે નક્કી કરવામાં આવે છે?
પોસ્ટ ઓફિસ યોજનાઓ પરના વ્યાજ દરોની સમીક્ષા દર ત્રિમાસિક ગાળામાં કરવામાં આવે છે. શ્યામલા ગોપીનાથ સમિતિ દ્વારા પ્રસ્તાવિત પદ્ધતિ અનુસાર વ્યાજ દર નક્કી કરવામાં આવે છે.
સમિતિની ભલામણો અનુસાર, વિવિધ નાની બચત યોજનાઓ માટે વ્યાજ દર સમાન સમયગાળાના સરકારી બોન્ડની ઉપજ કરતાં 25 થી 100 બેસિસ પોઈન્ટ (1 બેસિસ પોઈન્ટ = 0.01%) ની રેન્જમાં હોવા જોઈએ. આ ખાતરી કરે છે કે નાની બચત યોજનાઓ પરના વ્યાજ દર આકર્ષક રહે છે.
પોસ્ટ ઓફિસની યોજના: વાર્ષિક રૂ. 399 રોકાણ પર મળશે રૂ. 10 લાખ સુધીનો લાભ, જાણો કેવી રીતે?
જોકે, એવા કિસ્સાઓ બન્યા છે જ્યારે સરકારે શ્યામલા ગોપીનાથ સમિતિના ફોર્મ્યુલાનો ઉપયોગ કરીને ગણતરી કરાયેલા વ્યાજ દરથી અલગ વલણ અપનાવ્યું છે. આનું કારણ એ છે કે સરકાર ફોર્મ્યુલાનો ઉપયોગ કરીને મેળવેલા વ્યાજ દરને સ્વીકારવા માટે બંધાયેલી નથી. સરકાર પોતાની વિવેકબુદ્ધિ મુજબ વ્યાજ દર પણ નક્કી કરી શકે છે.
PPF, NSC અને અન્ય પોસ્ટ ઓફિસ યોજનાઓ પરના વ્યાજ દરો ક્યારે બદલવામાં આવ્યા હતા?
પોસ્ટ ઓફિસ યોજનાઓના વ્યાજ દર છેલ્લે નાણાકીય વર્ષ 2023-24 ના છેલ્લા ક્વાર્ટરમાં બદલવામાં આવ્યા હતા. એટલે કે, જાન્યુઆરી અને માર્ચ 2024 વચ્ચે. તે સમયે, સરકારે 3 વર્ષની મુદતની થાપણ અને સુકન્યા સમૃદ્ધિ યોજના (SSY) ના વ્યાજ દરમાં વધારો કર્યો હતો.
3 વર્ષની મુદતની થાપણનો વ્યાજ દર 7% થી વધારીને 7.1% કરવામાં આવ્યો હતો અને સુકન્યા સમૃદ્ધિ યોજના (SSY) નો દર 8% થી વધારીને 8.2% કરવામાં આવ્યો હતો. બાકીની યોજનાઓના વ્યાજ દર યથાવત રહ્યા. જોકે, એપ્રિલ 2024 થી વ્યાજ દરમાં કોઈ ફેરફાર થયો નથી. એટલે કે, છેલ્લા એક વર્ષથી કોઈ ફેરફાર થયો નથી.
