બહુ ઓછા લોકો હશે જે જાણતા હશે કે રાવણના મૃત્યુ પછી તેની પત્નીએ તેના દુશ્મન સાથે લગ્ન કર્યા હતા. હા, એ વાત સાચી છે કે રાવણની પત્ની મંદોદરીએ રાવણના ભાઈ અને દુશ્મન વિભીષણ સાથે ફરીથી લગ્ન કર્યા હતા.
પણ મંદોદરીએ આવું કેમ કર્યું? આ પ્રશ્ન ઉભો થાય છે. મંદોદરી ધાર્મિક પણ હતી અને સાચા અને નૈતિક માર્ગ પર ચાલવામાં માનતી હતી, તે તેના પતિ પ્રત્યે સમર્પિત હતી અને છતાં તેણે તેના પતિના દુશ્મન સાથે લગ્ન કર્યા હતા, આ વાત થોડી ચોંકાવનારી હતી.
હકીકતમાં, મંદોદરીએ વિભીષણના લગ્નના પ્રસ્તાવને ફગાવી દીધો હતો. પરંતુ જ્યારે રામે તેને કહ્યું કે તેણે શ્રીલંકાના નવા રાજા વિભીષણ સાથે લગ્ન કરવા જોઈએ, ત્યારે તેણે બીજા લગ્ન કરવાનું વિચાર્યું.
વાસ્તવમાં, રાવણ સાથે મંદોદરીના લગ્ન બળજબરી અને બળાત્કાર હેઠળ કરવામાં આવ્યા હતા. જે રીતે રાવણે સીતાનું અપહરણ કર્યું હતું, તેવી જ રીતે તેણે મંદોદરીનું પણ અપહરણ કર્યું હતું. મંદોદરીનું જીવન અનેક ઉતાર-ચઢાવથી ભરેલું હતું.
પહેલા તે અપ્સરા હતી, પરંતુ તેણે પાર્વતીને એક વાત પર એટલી ગુસ્સે કરી કે પાર્વતીએ તેને શ્રાપ આપ્યો. આ પછી મંદોદરીની જિંદગી બદલાઈ ગઈ, પરંતુ તેના જીવનમાં ઉતાર-ચઢાવનો અંત આવ્યો નહીં.
પાર્વતીને કેમ ગુસ્સો આવ્યો? પુરાણો અનુસાર, મધુરા નામની અપ્સરા ભગવાન શિવની શોધમાં કૈલાસ પર્વત પર પહોંચી. જ્યારે તે ભગવાન શિવ પાસે પહોંચી ત્યારે તેને ત્યાં પાર્વતી ન મળી અને તેણે ભગવાન શંકરને આકર્ષવાનો પ્રયાસ કર્યો.
જ્યારે પાર્વતી ત્યાં પહોંચી તો તેણે મધુરાના શરીર પર શિવની ભસ્મ જોઈ. પાર્વતી ગુસ્સે થઈ ગઈ અને મધુરાને શ્રાપ આપ્યો કે તે 12 વર્ષ સુધી દેડકા બનીને કૂવામાં જ જીવશે. મધુરાનું જીવન હવે મુશ્કેલ, કષ્ટોથી ભરેલું બની ગયું હતું.
તો પછી તે મંદોદરી કેવી રીતે બની?
જ્યારે આ બધી ઘટનાઓ બની રહી હતી ત્યારે રાક્ષસ રાજા મયાસુર તેની પત્ની સાથે કૈલાસ પર્વત પર પુત્રીની ઈચ્છા સાથે તપસ્યા કરી રહ્યા હતા. બંનેએ 12 વર્ષ સુધી તપસ્યા કરી. આ દરમિયાન મધુરાના શ્રાપનો અંત આવ્યો અને તે કૂવામાં પડીને રડવા લાગી.
સદનસીબે અસુરરાજ અને તેની પત્ની બંને કૂવા પાસે તપસ્યા કરી રહ્યા હતા. રડવાનો અવાજ સાંભળીને તે કૂવા પાસે ગયો.
ત્યાં તે મધુરાને મળ્યો અને તેણે તેને આખી વાત કહી. અસુરરાજાએ તેમની તપસ્યા છોડી દીધી અને મધુરાને પોતાની પુત્રી તરીકે સ્વીકારી. મધુરાનું નામ બદલીને મંદોદરી રાખવામાં આવ્યું.
પોસ્ટ ઓફિસની યોજના: વાર્ષિક રૂ. 399 રોકાણ પર મળશે રૂ. 10 લાખ સુધીનો લાભ, જાણો કેવી રીતે?
મંદોદરીને રાજકુમારીનું જીવન મળ્યું અને તે સુખી જીવન જીવવા લાગી. આ દરમિયાન રાવણ તેના જીવનમાં આવ્યો. રાવણ મંદોદરીના પિતા માયાસુરને મળવા મહેલમાં આવ્યો. ત્યાં તેણે મંદોદરીને જોયો અને મોહિત થઈ ગયો. તેણે માયાસુર પાસેથી મંદોદરીનો હાથ માંગ્યો.
માયાસુરે આ પ્રસ્તાવને ફગાવી દીધો. ત્યારપછી ક્રોધિત રાવણે મંદોદરીનું અપહરણ કર્યું. બંને રાજ્યો વચ્ચે યુદ્ધની સ્થિતિ સર્જાઈ. મંદોદરી જાણતી હતી કે રાવણ તેના પિતા કરતાં વધુ શક્તિશાળી શાસક છે, તેથી તેણે રાવણ સાથે રહેવાનું નક્કી કર્યું.
રામાયણમાં મંદોદરીના પાત્રને અત્યંત નૈતિક બતાવવામાં આવ્યું છે. જ્યારે રાવણે સીતાનું અપહરણ કર્યું ત્યારે મંદોદરીએ તેનો વિરોધ કર્યો. તેણે રાવણને સમજાવવાનો પ્રયાસ કર્યો કે બીજાની પત્નીનું અપહરણ કરવું એ ગુનો છે. રાવણે આ વાત સ્વીકારી નહિ. અંતે રામ સાથેના યુદ્ધમાં રાવણનો પરાજય થયો. તે માર્યો ગયો અને મંદોદરી વિધવા બની.
રાવણના મૃત્યુ પછી ભગવાન રામે વિભીષણને મંદોદરી સાથે લગ્ન કરવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો. તે સ્પષ્ટ કરે છે કે વિભીષણ સાથે મંદોદરીની જિંદગી સારી રહેશે. જોકે મંદોદરીએ આ પ્રસ્તાવને ફગાવી દીધો હતો. કહેવાય છે કે આ પછી એકવાર ભગવાન રામ, સીતા અને હનુમાન મંદોદરીને મનાવવા ગયા હતા.
ત્યારે જ્યોતિષના મહાન વિદ્વાન મંદોદરીને સમજાયું કે ધાર્મિક, તાર્કિક અને નૈતિક દૃષ્ટિકોણથી તેના ભાઈ વિભીષણ સાથે લગ્ન કરવાનું ખોટું નથી. આ વાત સમજતા જ તેણે પ્રસ્તાવ સ્વીકારી લીધો. આ પછી તેણે વિભીષણ સાથે લગ્ન કર્યા.
વાલ્મીકિની રામાયણમાં રાવણના મૃત્યુ પછી મંદોદરી વિશે વધુ કંઈ કહેવામાં આવ્યું નથી, પરંતુ રામાયણના બીજા સંસ્કરણમાં તેના વિશે ઘણી વસ્તુઓ કહેવામાં આવી છે.
વિભીષણને પણ તેના ભાઈની પત્ની સાથે લગ્ન કરવા નહોતા પડ્યા, પરંતુ રાવણના મૃત્યુ પછી મંદોદરી વિધવા થઈ ગઈ. ભગવાન રામે વિભીષણને તેમના ભાઈની પત્ની સાથે લગ્ન કરવાની સલાહ આપી. આ પરંપરા તે સમયે માન્ય હતી.
વિભીષણને પહેલેથી જ ઘણી રાણીઓ હતી. આ કારણે તે તૈયાર નહોતો. જો વિભીષણ લગ્ન કરશે તો તેને તેના ભાઈની જગ્યાએ લંકા પર શાસન કરવાનો નૈતિક અધિકાર મળશે. તેથી તેણે તે કરવું પડ્યું.
લગ્નનો સંબંધ રાજકારણ અને શાસન સાથે હતો. એવું પણ કહેવાય છે કે પતિ-પત્નીના સંબંધોમાં કોઈ શારીરિક સંબંધ નહોતો, આ લગ્ન માત્ર શાસન સાથે સંબંધિત હતા. કારણ કે મંદોદરીની પણ ઈચ્છા હતી કે તેના પતિના મૃત્યુ પછી લંકામાં સ્થિરતા અને સમૃદ્ધિ આવે.
